بررسی ویژگی‌های 5 هنر و جنبش دوران معاصر

 

1. مینیمالیسم Minimalism

در سبک مینیمالیسم، از نور طبیعی برای روشنایی استفاده می‌شود. در نتیجه فضاها عملاً کم نور و پر سایه هستند، و تابش نور از کف فضا به دیوار یا ستون مطلوب است. فرم‌های خالص با احجام افلاطونی ترکیب شده و سازه، در آب کم عمق قرار می‌گیرد. در این سبک، تزئینات به حداقل می‌رسد و در حد نمایش سازۀ اولیه و تیرها و ستون‌ها به صورت expose بوده و از متریال‌های اورگانیک یا بروتال استفاده می‌کنند. مبلمان، کوتاه و ساده بوده و نسبت مبلمان به فضا، 30:70 یا 40:60 است و آن‌ها را داخل حفره‌هایی که در دیوارها ایجاد کرده‌اند، جا می‌دهند. در خصوص پلکان نیز معمولاً پله‌ها را یک بازو و بدون پاگرد و ترجیحاً بدون دست انداز می‌سازند.

 

2. تکنولوژی پیشرفته Hi-tech

از اواخر دهۀ 1960، ماشین و تکنولوژی که دستاوردهای مهم مدرنیته و عامل اصلی پیشرفت و توسعه محسوب می­شدند مجدداً منبع الهام معماران قرار گرفتند و آغازگر سبکی در معماری شدند که به نام hi-tech یا تکنولوژی پیشرفته خوانده می­شد. از دید معماری hi-tech که توسط گروهی از معماران بریتانیایی توسعه پیدا کرد، ایجاد یک معماری کارامد صنعتی و تکنولوژیک، میراث برجسته­ای از خط سیر گم شدۀ جنبش مدرن بود. بسیاری سال 1971 و طراحی مرکز هنری ژرژ پومپیدو در پاریس توسط ریچارد راجرز و رنزو پیانو را سنگ بنای سبک hi-tech می­دانند. ویژگی­های معماری hi-tech به شرح زیر است:

1. تأکید بر مصالح و اجزای پیش­ساخته و صنعتی
2. نمایش ساختار و لایه­های طراحی از طریق تفکیک اجزای درون بنا
3. طراحی بام ساختمان به عنوان نمای پنجم
4. بهره­گیری حداکثر از فناوری نوین و سازه­های کابلی
5. ایجاد فضای یکپارچه و استفاده از جدارۀ شفاف در بیرون بنا
6. نمایش اجزای تکنولوژیک و تأکید بر آن­ها به عنوان دستاورد عصر جدید

 

3. ساختارشکن Deconstruction

مکتب deconstruction یکی از شاخه­های مهم فلسفۀ پست مدرن محسوب می­شود. این مکتب، فلسفۀ اصالت وجود که ژان پل سارتر پایه­گذار آن بود و همینطور مکتب ساختارگرایی که خود مکتب اصالت وجود را به چالش کشید و توسط فردیناندو دو سوسور و لِوی استرارت پا گرفت را به نقد کشید. deconstruction‏ ‏توسط ژاک دریدا، فیلسوف معاصر فرانسوی پایه­گذاری شد. این مکتب در معماری از اواخر دهۀ 1980 توسط معمارانی مانند پیتر آیزنمن و برنارد چومی مطرح شد. ویژگی معماری deconstruction‏ ‏روی آوردن به فرم‌های پیچیده و خلق آن‌هاست. اگرچه این گرایش زیر عنوان پست مدرنیسم مطرح می­شود، ولی معماران این سبک، موتیف­ها، عوامل و فرم­های قدیمی را به معماری خود راه نمی­دهند و اقتباس از آن­ها را مزموم می­دانند و نیز خوشه چینی از منابع گوناگون را نمی­پسندند. دیکانستراکتیویست­ها علی رغم آنکه به معماری صرفاً به عنوان پدیده­ای هنری می­نگرند، عواملی چون توازن وحدت تناسبات و مانند آن­ها که معیارهای هنری معماری هستند را رد می­کنند. deconstruction‏ ‏سعی دارد تا ساختار اندیشه و نظم محوری را که معتقد است به جهان تحمیل شده، تغییر دهد و با نگاهی متفاوت، قواعد زیباشناسانۀ معماری، بالاخص بیان و نظم فرمال و خطی را به چالش درآورده و بنیان فکنی کند و رویکردی جدید در معماری جهت یافتن تعاریفی نوین از درک مفاهیم زیباشناسی در گسترۀ فرم و معنا ارائه دهد. دوری از نظم دکارتی، هندسۀ اقلیدسی، تجزیۀ فرم و فقدان هرگونه مرکزیت با به کارگیری عناصر متضاد و ابهام در روابط بین آن­ها، از خصوصیات این سبک به شمار می­رود.

 

4. فولدینگ Folding

فلسفۀ فولدینگ، برای نخستین بار توسط فیلسوف فرانسوی ژیل دلوز مطرح شد. فلسفۀ دلوز، یک فلسفۀ افلاطون ستیز و دکارت ستیز بود. از نظر این فلسفه، هیچ ارجحیتی در جهان وجود ندارد. دلوز، مفهوم تاخوردگی را از خصوصیات بارز فولد می­داند. دیگر کوتاه­ترین فاصله بین دو نقطه یک خط نیست، بلکه یک تاخوردگی است و در این زمان و مکان، دیگر فضا ایستا تلقی نمی­شود. یکی از دیگر موارد کلیدی در مباحث مطرح شده توسط دلوز، افقی­گرایی است. اصطلاح ریزوم، تداعی­کنندۀ این اندیشۀ افقی است و به معنای ریشه و ساقۀ زیرزمینی برخی از گیاهان است که با قطع بخشی از ساقه، آن گیاه از بین نرفته؛ بلکه از همان جا در زیر خاک گسترش می­یابد. در مجموع می­توان مباحث نظری مطرح در نظریۀ فولدینگ را به شرح زیر بیان کرد:

1. فرم، تابع عملکرد یا عملکرد، تابع فرم نیست. فرم برای تولید خود، روندی را دنبال می­کند که الزاماً با معماری رابطۀ مستقیم ندارد.
2. هر نوع دوگانگی و تفاوت ماده در فضا، داخل و خارج، بالا و پایین، نظم و بی­نظمی، از درجۀ اعتبار ساقط است و معماری از نقش دائم بین این قطب­ها حاصل می­گردد.
3. معماری نمی­تواند به عناصر سازندۀ آن تجزیه گردد. کف، سقف، دیوار، ستون و ... به معماری خردگرا تعلق دارد.
4. اگر امروزه از آزادی فضا سخن به میان می­رود، به منظور آزادی بی­قید و شرط نیست. در عین حال، فضا تنها زاییدۀ ذهن معمار نیست. خود معماری نیز کاملاً آزاد نیست و در قید فضایی که است که از وی ناشی شده است. سوژه و شیء از یکدیگر جدا نیستند و تنش بین این دو، سرانجامی ندارد. بدین ترتیب، اگر مولف، آغازگر اثر است؛ اثر نیز آغازگر مولف است.
5. روش طراحی واحدی وجود ندارد و هر بنا، روش خاص خود را ایجاب می­کند. درواقع ابداع روش­های طراحی، بخشی از خود خلاقیت در معماری به شمار می­رود.

 

5. پرش کیهانی Cosmogony

به طور کلی، تحولاتی که در فیزیک کوانتوم، ژنتیک، ریاضی فضایی، نجوم و ... رخ داده است، منبع الهام معماران این مکتب قرار دارد. به اعتقاد چارلز جیمز که نظریه­پرداز این سبک می­باشد، فرم تابع دیدگاه جهانی است و معماری باید تابع دیدگاه انسان نسبت به خود و جهان پیرامونش باشد. جیمز با طرح این نظریه، به استقبال نوعی معماری چندوجهی و پیچیده رفت که نسبت دقیقی میان نیازها، الزامات فنی و زیبایی­شناختی پیشین و ضروریت‌های امروز برقرار می­ساخت. وی معتقد بود که اگر معماری باید به سمت طبیعت و فرهنگ گرایش پیدا کند، بهتر است به سمت یک مجموعۀ بزرگ­تر، یعنی کل کیهان پرش یابد. چارلز جیمز در کتابی با نام معماری پرش کیهانی، مطرح ساخت که جهان، به صورت خطی و یک سویی، گسترش نیافته؛ بلکه این تکامل  به صورت خطی و سپس رسیدن به مرز بحران و آشفتگی و در نهایت؛ پرش به شرایطی کاملاً متفاوت با گذشته صورت گرفته است.

ضوابط و شاخصه­های معماری پرش کیهانی:

1. ساختمان در مجاورت طبیعت با استفاده از گفتمان طبیعی
2. نمایش مبدأ کیهانی سازماندهی فوری و ظاهر شدن و پرش به یک سطح بالاتر و یا پایین­تر
3. عمق سازماندهی چندظرفیتی، پیچیدگی و مرز آشفتگی
4. تجلیل از گوناگونی، تنوع و دگرگونی
5. ایجاد گوناگونی از طریق روش­های کلاژ و روی هم قرار دادن
6. بیان موضوعات به صورت نشانه­های دوگانه
7. توجه به عالم معاصر در مورد مباحث نشانه­های کیهانی