مشاهیر معماری ایران: استاد محمد کریم پیرنیا

استاد محمد کریم پیرنیا از مشاهیر معماری ایران است که در جهت کمک های شایان او به تاریخ معماری ایران، نزد مردم شناخته شده است. محمد کریم پیرنیا در سال 1299 به دنیا آمد.او دوران دبستان و دبیرستان را در شهر یزد گذراند و در دوره ابتدایی نخست در دبستان "اسلام" و سپس در مدرسه‌ای دولتی به نام مدرسه" نمره دو" تحصیل کرد و تحصیلات دوره‌ دبیرستان را در دبیرستان ایرانشهر گذراند.

پس از اتمام دوران دبیرستان، او برای ادامه تحصیل در رشته ادبیات به تهران آمد. اگرچه که این رشته را رها مرد و در نخستین کنکور دانشکده هنرهای زیبا شرکت کرد.

پس از قبولی در این دوره، با افرادی که همگی مشاهیر معماری ایران را تشکیل دادند به تحصیل در این عرصه پرداختند. او در این دوره همکلاسی افرادی همچون مهندس سیحون، مهندس صانعی، مهندس دولت آبادی، مهندس کریمان و مهندس ریاضی بود که همگی از چهره های شناخته شده معماری ایران هستند.

پیرنیا بر خلاف جهت دانشکده هنرها زیبا که توجه بسیاری به نمونه بناهای یونانی و اروپایی داشت، به معماری بومی ایران توجه کرد.

پیرنیا در این مسیر تلاش کرد تا با بررسی بناها و گفتگو با معماران و استادکاران قدیمی برخی از ویژگی‌ها و اصول معماری ایرانی را مورد شناسایی قرار دهد و به تدریج حاصل برخی از آن‌ها را طی مقالاتی که تدوین کرد، در اختیار عموم قرار داد. خودش گفته است:" من سال اول دانشکده‌ام را با چهار پروژه تمام کردم که همه آنها نمره اول شد و مدال گرفتم. با این حال به علت نارضایتی از روش تدریس در دانشگاه تهران، از تحصیل انصراف داد و به تنهایی به ادامه پروژه های خود پرداخت.

او از سال 1344 تا مدتی پیش از انقلاب به عنوان معاون فنی سازمان حفاظت آثار باستانی در زمینه ترمیم، تعمیر و احیای بناها و آثار باستانی فعالیت کرد. سپس مدتی را در دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه شهید بهشتی به تدریس معماری ایرانی مشغول بود. با توجه به کمبود اسناد و متون مربوط به معماری ایران در دهه‌های پنجاه و شصت هجری شمسی، حاصل تلاش‌ها و بررسی‌های استاد پیرنیا بسیار ارزشمند و سودمند بود و ایشان به درستی موفق شد دیدگاهی مثبت و ارزنده نسبت به معماری ایرانی پدید آورد. پیرنیا علاوه بر اطلاعات بسیار سودمند و ارزشمندی که در حوزه معماری ایرانی تألیف و فراهم کرده بود، به صورت خاص در سه مورد نکاتی و مباحثی را طرح کرد.

او شمار فراوانی از واژه‌های کهن و قدیمی در زمینه معماری را گردآوری کرد و لغت نامه ای باستانی به وجود آورد. موضوع دیگری که او مورد توجه قرار داد، سبک‌شناسی معماری ایرانی است. این معمار، 6 سبک در معماری ایرانی از دوران باستان تا دوران قاجار را دسته بندی کرد که عبارت از سبک پارسی، پارتی، خراسانی، رازی، آذری، اصفهانی است. این سبک شناسی که اکنون در سبک های معماری ایرانی تارامید معرفی می گردند، مدیون به دسته بندی استاد پیرنیا هستند.

اما موضوع سوم در تحقیقیات ایشان اشاره به اصول معماری ایرانی است. او در گفت‌وگوهایی عنوان کرده است:"معتقد بودم که نباید در معماری ادا درآورد. خیلی جاها گفته‌ام که برای معماری ایرانی و یا اسلامی، ادای معماری زمان صفوی را درآوردن غلط است. 

همیشه معماران ما از پیشرفته‌ترین فن (تکنیک) زمان بدون تعصب اینکه از کجا آمده است بهره برده‌اند. به همین دلیل است که معماری شیوه رازی از زمان سلجوقی با شیوه اصفهانی از زمان صفوی متفاوت هستند. تا وقتی که زمان خود باختگی شروع شد و پیوندمان با هنر خودمان گسسته شد. در هر حال باید منطق معماری گذشته را نگاه داریم". احیای سر در باغ فین، تعمیر مسجد جامع ورامین، مرمت سر در شاه عبدالعظیم، احیای "مسجد کبود" تبریز و "باغ دولت آباد" یزد، بازسازی مسجد فهرج و ایوان "سید رکن الدین" یزد از جمله کارهایی است که در کارنامه پربار پیرنیا می‌توان به آن اشاره کرد.