طراحی فرودگاه فرآیند پیچیده ای است که در آن باید به خوبی جنبه های اقتصادی، فنی، عملیاتی، امنیتی و عمومی را در نظر گرفت. همچنین باید ارتباط میان بخش های مختلف و عملکرد آن ها در طراحی فرودگاه به خوبی شناخته شود و طراحی براساس آن ارائه گردد. به همین دلیل دستورالعمل ها، توصیه ها و استاندارد های فراوانی در طراحی فرودگاه وجود دارد که از سوی سازمان ها و انجمن های مربوطه و موسسات تحقیقاتی ومهندسین مشاور جهت برنامه ریزی و طراحی فرودگاه ارائه شده است. در این استاندارد ها همیشه طراحی بخش زمینی مجموعه ای متنوع و بسیار پر چالش تر از بخش هوایی بوده است.
در فرودگاه ها حجم گسترده ای از نیازهای مختلف باید پاسخ داده شد. از جمله نیاز های مربوز با جابجایی مسافر، و سایر خدمات عمومی. درواقع فرودگاه شهر کوچکی است که افراد و مشاغل گوناگی در آن وجود دارند تا خدمات رسانی عمومی و جابجایی مسافران را تسریع کنند. با توجه به افزایش روزافزون تقاضا، فرودگاه ها نیاز به توسعه دارند و لذا در طراحی فرودگاه باید بخش های مختلف آن را به خوبی شناخت. سپس با آگاهی کامل از ارتباطات میان این بخش ها، برنامه ریزی و طراحی هایی با قابلیت توسعه ارائه نمود. در طراحی تسهیلات فرودگاهی، عملیات فرودگاه به دو دسته ی اصلی زمینی و هوایی تقسیم می شود.
در این مقاله به بررسی ارتباط کلی این دو بخش و معرفی اجزای مختلف هر بخش می پردازیم.
بخش هوایی فرودگاه شامل محوطه تحرک هواپیماها در فرودگاه و فضاهای وابسته به آن است که دسترسی های محدودی نیز برای افراد دارد. در طراحی این بخش باید به خوبی ظرفیت ها و مشخصات فیزیکی بخش هوایی و سطوح پروازی را بر اساس نشست و برخاست هواپیماها برنامه ریزی کرد. در بخش هوایی تسهیلات و خدمات ارائه شده برای هواپیماها، جهت انجام عملیات انتهایی و یا ابتدایی پروازها و حمل و نقل مسافر و بار مورد استفاده قرار می گیرد.
در واﻗﻊ ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اراﺿﯽ، ﺣﺮﯾﻢ ﻫﺎ، ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻧﺼﺐ ﺷﺪه در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ، ﺗﻮﻗـﻒ و ﺣﺮﮐـﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﻮده و ﺗﺤﺖ ﺿـﻮاﺑﻂ و ﻣﻘﺮرات و دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎي ﺳـﺎزﻣﺎن ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺋﯽ ﮐﺸـﻮري ﻗـﺮاردارد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺮرات ﻫر ﮐﺸﻮر، ﺿﻮاﺑﻂ ﺧﺎص اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺟﻬﺖ ﺗﺮدد در آنها اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺑﺎ ﺣﺼﺎرﮐﺸﯽ و ﯾﺎ اﯾﺴﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﮐﻨﺘﺮل امنیتی، از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ ﺟﺪا ﻣﯽ ﮔﺮدد. ﻻزم ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ، ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ از عبور و مرور ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ورود وﺳﺎﯾﻞﻧﻘﻠﯿﻪ و اﻓﺮاد ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ، ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ از ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺼﺎر از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
به طور ﮐﻠﯽ ﺑﺎﻧﺪ ﭘﺮوازي، ﺳﻄﺢ روﺳﺎزيﺷﺪه در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﭘﺮوازي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑـﺮ روي آن اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ رده ﻓﺮودﮔﺎه و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎي ﻃﺮح و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﮐﻨﺘﺮل داراي ﺣﺮﯾﻢﻫﺎي ﻣﺸﺨﺼﯽ در اﻃـﺮاف ﻧﯿـﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷـﺪ. ﯾـﮏ ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ داراي ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻌﻤﻮﻻَ ﻣﺤﻞ، ﺟﻬﺖ، ﺷﮑﻞ و ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎﻧﺪ ﯾﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎﻧـﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﺠﺎد ﮐﺎراﯾﯽ ﺑﻬﯿﻨﻪ و ارﺗﻘﺎء اﯾﻤﻨﯽ ﻓﺮودﮔﺎه، ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺮدد.
باند های خزش مسیرهای تعیین شده ای از بخش هوایی هستند که دسترسی هواپیما بین باند های پرواز و توقف را برقرار می کنند. معمولا انواع آرایش و عملکرد باند های خزش شامل سه حالت: موازی، خروجی سریع و معمولی می شوند.ضمنا مسیر خزش میانی یا کناری توقفگاه های هواپیما برای ورود و خروج از محوطه توقف باید مورد توجه قرار گیرد.
توقفگاه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪ اي از ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﺮار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ به ﻤﻨﻈﻮر ﺳﻮار و ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻣﺴﺎﻓﺮ و ﺑﺎرﮔﯿﺮي و ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺑﺎر و ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺗﻌﻤﯿﺮات ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت و ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿري اﺧﺘﺼﺎص دارد. ﺗﻮﻗﻒ ﮔﺎ ه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع اﺳﺘﻔﺎده داراي دو ﻋﻤﻠﮑﺮد اﺻﻠﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ: ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري و ﺗﻌﻤﯿﺮاﺗﯽ. ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از: ﺗﻮﻗﻔﮕﺎﻫﻬﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮي و ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﺑﺎري. ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﻌﻤﯿﺮاﺗﯽ قسمتی است که ﺗﻮﻗﻒ ﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در آن اﻧﺠﺎم ﻣﯿﮕﯿﺮد. ﺗﻮﻗﻒﮔﺎهﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮي، ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻣﺤﺪوده ﻣﺤﻮﻃﻪ ﭘﺮوازي ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺖ رﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﯿﺎده و ﺳﻮار ﮐﺮدن ﻣﺴﺎﻓﺮان، ﺗﺨﻠﯿﻪ و ﺑﺎرﮔﯿﺮي ﺟﺎﻣﻪدان و ﻣﺤﻤﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﭘﺴﺘﯽ، ﺳﻮﺧﺖ ﮔﯿﺮي، ﺗﺨﻠﯿـﻪ و ﺑـﺎرﮔﯿﺮي ﺑﺎر ﻏﯿﺮ ﻫﻤﺮاه، آﻣﺎده ﺳﺎزي ﺟﻬﺖ ﭘﺮواز ﺑﻌﺪي، و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﺳﺮوﯾﺲ ﮐﻮﺗﺎهﻣﺪت، ﻃﺮاﺣﯽ میﺷﻮﻧﺪ.
در ﻓﺮودﮔﺎه هاﯾﯽ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﺑﺎر ﻫﻮاﯾﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﮐﻢ و ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮي ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد، ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﻮﻗﻒگاه ﻣﺠﺰا ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﺑﺎر ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﺑﺎري، ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﺤﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﯾﻦ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ، در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺗﻮﻗﻒﮔﺎه ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺪاﻗﻞ ﮐﺮدن ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎر ﺑﺎﺷﺪ. ﺧﺪﻣﺖ رﺳﺎﻧﯽ و ﺗﻌﻤﯿﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در ﻓﺮودﮔﺎه ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺻﻠﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ، ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻌﻤﯿﺮاﺗﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﺟﺰﺋﯽ است ﮐﻪ اﻏﻠﺐ در ﻫﻤﺎن ﺗﻮﻗﻒﮔﺎه ﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد. اﻣﺎ ﺗﻌﻤﯿﺮات اﺳﺎﺳﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ، ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻓﺮودﮔﺎﻫﯽ اﻧﺠـﺎم ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺻﻠﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺳﺖ و ﻣﺤﻞ آن ﻧﯿﺰ ﺗﻮﻗﻔﮕﺎه ﺗﻌﻤﯿﺮات ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت، ﻣﺜﻼً 6 ﺗﺎ 8 ﺳﺎﻋﺘﻪ ﯾﺎ ﺗﻮﻗﻒ در طﻮل ﺷﺐ در ﻓﺮودﮔﺎه ﺷـﻮﻧﺪ، ﻃﺮاﺣﯽ و ﺗﻌﺒﯿﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﭘﺎرﮐﯿﻨﮓ، ﺿﺮوري ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺪرت در ﻓﺮودﮔﺎه رخ دﻫﺪ ﯾﺎ ﻣﺪت زﻣﺎن اﯾﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﺗﻮﻗﻒ ها تداخلی ﺑﺎ ﺳﺎﻋﺖ اوج ﺗﺮاﻓﯿﮏ ﻓﺮودﮔﺎه ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر را در ﺗﻮقف گاه ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ.
محوطه اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺮواز ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﺪ ﭘﺮواز ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺷﻐﺎل ﺑﻮدن ﺑﺎﻧﺪ، ﻋﺪم ﺻﺪور ﻣﺠﻮز ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮج ﻣﺮاﻗﺒﺖ، ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ در آن ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ اﻣﮑﺎن ﭘﺮواز ﺑﺮاي آن ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد.
محوطه ﯾﺦ زدایی و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﯾﺦ زدن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ، ﻣﺤﻮﻃﻪاي در ﻧﺰدﯾﮑﯽ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎﻧﺪ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮاي ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﺗﺴﻬﯿﻼت ﯾﺦزداﯾﯽ و ﺗﻮﻗﻒ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺟﻬﺖ ﯾﺦزدایی ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽشود.
با توجه به مسائل اﻣﻨﯿﺘﯽ و ﺣﻔﺎﻇﺘﯽ ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﮐﻪ اهمیت بسیاری دارد ﺑﺎﯾـﺪ اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ از ﻓﺮودﮔـﺎه از دﺳﺘﺮﺳـﯽ اﻓـﺮاد و وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﺠﺎز و ﻧﯿﺰ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﺤﻔﻮظ باشد. به همین دلیل ﺿﺮوري اﺳﺖ ﮐﻞ ﻣﺮز ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﺣﺼـﺎر مطمئن ﻣﺤﺪود و ﻣﺤﺼﻮر ﺷود و ﺟﻬﺖ دﺳﺘﺮﺳﯽ و ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﻻزم، ﺟﺎده ﺣﻔﺎﻇﺘﯽ در ﻃﻮل ﺣﺼﺎر ﻣﺰﺑﻮر و در داﺧﻞ ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﯾﯽ اﺣﺪاث ﮔﺮدد.
در ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ ﻓﺮودﮔﺎه، ﮐﻠﯿﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ فرودگاه شامل ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﺗﺴﻬﯿﻼت ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﻗﺎﻟﺐﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ، اداري، ﻓﻨﯽ، ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮان، ﻫﻤﺮاﻫﺎن، ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺠﺎري و ﺑﺎرﺑﺮي ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﮔﺮدد. در واﻗﻊ ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ از ﻣﺮز دﺳﺘﺮﺳﯽ زﻣﯿﻨﯽ ﻓﺮودﮔﺎه ﯾﺎ ورودي ﺷﺮوع، و ﺗﺎ ﻣﺮز ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ که همان بخش هوایی است ادامه دارد. در ﺑﺨـﺶ زﻣﯿﻨﯽ، ﺟﺮﯾﺎن وﺳﺎﯾﻞ نقلیه ﻣﺴﺎﻓﺮي و وﺳﺎﯾﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﺎر ﺑﯿﻦ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
تسهیلات ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻠﯽ ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ، ﺷﺎﻣﻞ راﻫﻬﺎي دﺳﺘﺮﺳﯽ و ﻣﺴﯿﺮﻫﺎي ﺗﺮدد در ﻣﺤﺪوده داﺧﻠﯽ ﻓﺮودﮔﺎه، ﭘﺎرﮐﯿﻨﮓ ﻫﺎي وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ و اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ است. همچنین ﮐﻠﯿﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﺎرﮔﯿﺮي و ﺑﺎراﻧﺪازي و ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎي ﻋﺒﻮر ﭘﯿﺎده در ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ نیز شامل این بخش ﻣﯽ ﺷﻮد.
اﯾﻦ ﺟﺰء از ﺗﺴﻬﯿﻼت ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻠﯽ زﻣﯿﻨﯽ، ﺗﺄﻣﯿﻦﮐﻨﻨﺪه دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺟﻠﻮﺧﺎن ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ، ﭘﺎرﮐﯿﻨﮓ، ﺧﯿﺎبان ها، و ﺷﺮﯾﺎن ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺣﺠﻢ ﺗﺮاﻓﯿﮏ زﻣﯿﻨﯽ وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮان ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ، ﻣﺸﺎﯾﻌﯿﻦ و ﻣﺴﺘﻘﺒﻠﯿﻦ، ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﺮودﮔﺎه و ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ و ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ، ﺑﺎر و ﻣﺤﻤﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ و ﺧـﺪﻣﺎت ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻓﺮودﮔـﺎه ﺑﺎﯾـﺪ در ﻃﺮاﺣﯽ اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ. در ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺒﮑﻪ راﻫﻬﺎي دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاري ﻣﻨﺎﺳﺐ، ﺟﻬﺖ ﺗﺴﻬﯿﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺮاي ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد. ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻃﺮاﺣﯽ و ﻣﮑﺎنﯾﺎﺑﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در ﺷﺐ و ﯾﺎ ﻧﻮرﮐﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻮده و ﻣﺮاﺟﻌﺎن را ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ راﻫﻬﺎي دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ، راﻫﻬﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺤﺪوده ﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻓﺮودﮔﺎه، اﻋﻢ از ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﯾﯽ، زﻣﯿﻨﯽ و ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﯾﻦ راﻫﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد و ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺧﺎص اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ وﯾﮋه اي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در آﻧﻬﺎ ﺗﺮدد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺷﺎﻣﻞ وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﺑﺎري، ﻏﺬارﺳﺎﻧﯽ، ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري، آﺗﺶ ﻧﺸﺎﻧﯽ، اﻣﺪادرﺳﺎﻧﯽ و ﺳﻮﺧﺖ رﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ.
پارکینگ ها ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻀﺎي ﺑﺎز و ﯾﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻗﻒ وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺎن و ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﺮودﮔﺎه، ﺧﻮدروﻫﺎي اجاره ای، ﺗﺎﮐﺴﯽ ﻫﺎ و اﺗﻮﺑﻮس ﻫﺎ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. در ﻃﺮاﺣﯽ ﮔﻨﺠﺎﯾﺶ ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﭘﺎرﮐﯿﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻨﺎﺳﺐ آن ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﺗﺮاﻓﯿﮏ ﻣﺴﺎﻓﺮ و ﺑﺎر و ﻧﻘﺶ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد. در طراحی فرودگاه ﻣﺤﻞ ﭘﺎرﮐﯿﻨﮓﻫﺎ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮي در نظر گرفته شود ﺗﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﯿﺎده روي ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺳﻔﺮﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت، به حداقل برسد. ﺑﺮای ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺳﻔﺮﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﭘﺎرﮐﯿﻨﮓ دور از ﺗﺮﻣﯿﻨﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﻮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎي اﺗﺼﺎﻟﯽ ﺑﯿﻦ ﭘﺎرﮐﯿﻨﮓﻫﺎ و ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ، ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻮي و روز و ﺷﺐ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﮔﺮدﻧﺪ.
در طراحی بخش زمینی فرودگاه اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﺿﻤﻦ ﻣﺠﺎورت ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺎري، باید ﺑﻪ اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﻓﺮودﮔﺎه و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﮐﺎﻻ در آن اﻧﺠﺎم ﻣﯽ گیرد قابل دسترسی باشند.
اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎ در ﻣﺠﺎورت ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮔﺮدﺷﯽ ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ ﻓﺮودﮔﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﯿﺎده روﻫﺎ، ﺗﻮﻧﻞﻫﺎ، پل ها و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ، ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻣﺤﻞ ﭘﺎرﮐﯿﻨﮓ ﻫﺎ و ﺧﯿﺎﺑﺎن ها ﺗﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺴﺎﻓﺮان، ﻣﺮاﺟﻌﺎن و ﮐﺎرﮐﻨﺎن را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ.
مسافران ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺴﻬﯿﻼت ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻠﯽ ﺑﺨﺶ زمینی، ﺑﻪ ﺟﻠﻮﺧﺎن ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮي می رسند و ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از آن وارد ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﻠﻮﺧﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺑﺮاي ﺗﺮدد اﻣﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮﯾﻦ و ﻣﺮاﺟﻌﯿﻦ ﺑﯿﻦ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣﺴﺎﻓﺮي می باشد. ﻣﺴﺎﻓﺮان ﭘﺲ از ﭘﺮدازش در ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف دروازهﻫﺎي ﺧﺮوﺟﯽ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﻫﺪاﯾﺖ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ همین حالت ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮان ورودي اتفاق می افتد. در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﺟﻬﺖ ﭘﺮدازش ﻣﺴﺎﻓﺮ و ﺑﺎر ﻫﻤﺮاه اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﻣﺘﻨﻮع ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ. آﮔﺎﻫﯽ ﮐﺎﻣﻞ از ﺗﻨﻮع ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮي ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎه و ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﻮع ﻏﺎﻟـﺐ آن ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺑﺮاي ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ، و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ و ارتباط ﻣﯿﺎن ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎ، ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﯽ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﻻزم و ﺿﺮوري اﺳﺖ، ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎن ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎ ﻟﺤﺎظ ﻧﻤﻮدن راﺣﺘﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮ و ﺣﻔﻆ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺮوازﻫﺎ، ﭘﺮدازش ﻣﺴﺎﻓﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد. ﻃﺮاﺣﯽ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮي از ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺨﺼﻮص آراﯾﺶ ﺗﻮﻗﻒﮔﺎه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ و از ﺳﻤﺖ ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ از ﺳﯿﺴﺘﻢ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻓﺮودﮔﺎه ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد. ﺟﺎﻧﻤﺎﯾﯽ و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ در ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮔﺮدد. ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﻮري ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﯽ و ﺑﺨﺸﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻧﺪ، ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﯿﺎده روي ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺣﺪاﻗﻞ ﮔﺮدد. در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﯿﺎده روي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻮﺟﻮد، اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ، طراح ملزم است وﺳﺎﯾﻞ و ﺗﺴﻬﯿﻼت جابجا کننده، ﺑﺮاي ﺳﻬﻮﻟﺖ در اﻣر ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮان را تعبیه کند.
بخش های مختلفی که باید در طراحی پایانه های مسافری فرودگاه طراحی شوند شامل:
-سالن عمومی
-محوطه ی پذیرش بار و صدور کارت پرواز
-تسهیلات کنترل انتظامی و امنیتی پایانه
-پردازش بار همراه مسافر در بار انداز ها
-سالن انتظار پرواز
-دروازه های خروجی از پایانه تا سوار شدن به هواپیما
-دفاتر شرکت های هواپیمایی
-تسهیلات عمومی خدمات
-فضاهای مدیریتی پایانه
-تجهیزات اشتراکی پایانه
-محوطه تحویل بار مسافر
-سالن عمومی ورودی
-خدمات و تسهیلات پروازهای بین المللی
-علائم راهنما
رﺷﺪ روزاﻓﺰون ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﺎر ﻫﻮاﯾﯽ، ﺗﺤﻮل در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي و ﻃﺮاﺣﯽ ﺗﺴﻬﯿﻼت ﺑﺎر ﻏﯿﺮﻫﻤﺮاه را در ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ اﯾﺠﺎب ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. از سال های دور ﻧﺤﻮه ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﺎر ﻏﯿﺮﻫﻤﺮاه از ﻃﺮﯾﻖ دو روش اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺗﻤﺎم ﺑﺎري و ﯾﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺸﻮد. ﺑﺎر ﻏﯿﺮﻫﻤﺮاه در ﺷﺒﮑﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﭘﺮوازﻫﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮي ﺣﻤﻞ ﻣﯽﺷﻮد. در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آﺧﺮﯾﻦ آﻣﺎر ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﺑﺎري در ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ، این پایانه ﻣﺠﺘﻤﻊ ﮐﺎﻣﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎر ﻏﯿﺮﻫﻤﺮاه در آن ﭘﺮدازش ﻣﯽﮔﺮدد. در واﻗﻊ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﺑﺎري، ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎر ﭼﻪ ﺑﺎر ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و ﭼﻪ داﺧﻠﯽ، ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺴﺎﻓﺮ در ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮي ﻣﯽﮔﺮدد. در اﯾﻦ ﻣﺠﺘﻤﻊ، اﻟﮕﻮي ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎر ﺳﺎدهﺗﺮ اﺳﺖ، زﯾرا بار به ﺻﻮرت ﯾﮏ شیء ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﭘﺮدازش ﻣﻨﻈﻢ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺷﺪن را دارد. اراﺋﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﯾﮑﺴﺎن ﺟﻬﺖ ﻃﺮاﺣﯽ قسمت ﺗﺴﻬﯿﻼت ﺑﺎر ﻫﻮاﯾﯽ فرودگاه ﻋﻤﻼ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ. اﯾﻦ ﺿﻮاﺑﻂ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺷﺮﮐﺖﻫﺎي ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺑﺎري، ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﯿﺎن ﺣﺠـﻢ ﺑﺎرﻫﺎي داﺧﻠﯽ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ، ﻧﯿﺎزﻫﺎي آﺗﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎي ﺑﺎري و فناوری ﭘﺮدازش ﺑﺎرﻫﺎي ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ و اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺎرت های ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ(ضوابط گمرک) ﺑﺮ روي آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻨﻮع ﺑﺎﺷﺪ. اﯾﻦ ﺗﻨﻮع ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻮع ﻧﻈﺎرتﻫﺎ و ﺗﻌﺮﻓﻪﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﺮدد.
برای راﻫﺒﺮي ﻓﺮودﮔﺎه و اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﺎر و ﻣﺴﺎﻓﺮ و ﭘﺮوازﻫﺎ، ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و در ساختمان هایی ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ وﻇﺎﯾﻒ و ﻧﻘﺶ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪه را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ. ساختمان های جانبی و عملیاتی فرودگاه را می توان به سه بخش اصلی دسته بندی کرد:
علاوه ﺑﺮ اﺟﺰاي ﻣﺨﺘﻠﻒ ذﮐﺮ ﺷﺪه ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺎل ﻫﺎي آﺗﯽ ﻓﺮودﮔﺎه در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي راﻫﺒﺮدي و ﺟﺎﻣﻊ، و ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ هم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺮﯾﻢﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻣﻮاﻧﻊ ﻫﻮاﻧﻮردي و آﻟﻮدﮔﯽ ﺻﻮﺗﯽ ﺑﺮاي ﺑﺨﺶ زﻣﯿﻨﯽ و ﻫﻮاﯾﯽ ﻓﺮودﮔﺎه درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺰء اراﺿﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎي ﻓﺮودﮔﺎه ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﻨﺪ. در نتیجه برای ارائه یک طراحی جامع برای فرودگاه، درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻣﺮي
نظر خود را بیان کنید :