سبک پارتی در معماری ایران- بناهای سبک پارتی

سبک های معماری در تاریخ ایران به شش سبک اصلی تقسیم می شود: سبک پارسی، سبک پارتی، سبک خراسانی، سبک رازی، سبک آذری و سبک اصفهانی. دومین سبک از سبک های معماری ایران سبک پارتی می‌باشد. این شیوه پدر زمان حمله ی اسکندر مقدونی به ایران مرسوم شد و تا قرن سوم و چهارم هجری ادامه یافت. معماری پارتی که به معماری اشکانیان نیز شناخته می شود، بخش بزرگی از هنر و معماری اشکانیان را شکل داد.

پس از اینکه قوم ایرانی نژاد پارت بر ایران مسلط شدند و کنترل کشور را بار دیگر به دست آوردند، دوران غلبه ی عناصر یونانی پایان یافت و تفاوت های معماری پارسی و پارتی را شکل داد.

معماری پارتی ویژگی های مخصوص به خود را دارد که این ویژگی ها بنا بر شرایط بومی، اقلیمی، اقتصادی و سیاسی کشور به وجود آمده اند.

ویژگی های معماری پارتی:

• معماری دوره ی اشکانیان بیشتر با مصالح بومی و در دسترس تر ساخته می شد و مصالح مرغوب در دسترس نبوده است.
• در دوره ی پارتی معماران به جای به کار بردن تیر افقی برای پوشش سقف ها، شروع به استفاده از گنبد می کنند که یکی از مهمترین تحولات معماری ایران قبل از اسلام است. استفاده از گنبد در سقف تحمل وزن بالاتری داشت و موجب به استفاده از ستون های سنگی و بزرگ شد.
• در بناهای سبک پارتی علاوه بر استفاده از گنبد، استفاده از طاق و قوس نیز در معماری رایج می شود. با کمک پوشش های قوس دار معماران می توانستند دهانه های بزرگی را بدون استفاده از تیر و ستون بپوشانند.
• پوشش های معماری دوران اشکانیان با تقلید از پوست تخم مرغ و حالت آن اتفاق میفتد. اسامی بیشتر قوس های این دوره نیز از اسم تخم مرغ "خاگ" الهام گرفته شده است.
• در دوره ی معماری پارتی بناها جفت بوده که این خاصیت از دوران هخامنشیان به جا مانده است.
• یکی از ویژگی های شاخص این دوره استفاده از ملات مخصوص به خود "گیرچارو" است. این ملات از شیر آهک، خاک رس شسته شده و آسیاب شده، گچ نیم کوب و نیم پخت، نوعی ماسه ی ریز به نام گاورس، شکرسنگ، شیره ی انگور یا خرما، و پشم بز یا شتر ساخته می شده.
• در معماری پارتی برای ساخت بناهای آبی از ملات دیگری به نام ساروج یا چارو که از شیر آهک، خاک رس و خاکستر ساخته می شد استفاده می کردند.
• در هنر و معماری دوره ی اشکانیان تنوع بسیاری وجود دارد و نمی توان ساختمان های مشابه هم پیدا کرد.

بناهای سبک معماری پارتی:

بناهای به جا مانده از معماری پارتی در حال حاضر عمدتا در خارج از ایران قرار دارند. از معروف ترین بناهای ساخته شده به سبک معماری پارتی می توان بناهای زیر را نام برد:

• معبد آناهیتا کنگاور
• کاخ الحضرا
• کاخ آشور
• کوه خواجه
• آتشکده فیروز آباد(قلعه دختر)
• طاق کسری
• بیشاپور
• کاخ قصر شیرین
• بازه هور
• کاخ سروستان
• طاق گرا(طاق شیرین)
• آتشکده ی آذر گسب یا تخت سلیمان
• آتشکده ی نیاسر